Delphine behoort al jaren tot mijn dichtste vriendenkring. In mei 2019 zaten we met een achttal vriendinnen in de kleine living van een studentenkamer wanneer ze de bom liet vallen: “vorige week is mijn mama uit het leven gestapt”. Verstomming, shock, tranen die je zo snel mogelijk naar binnen probeert te persen - want Delphine probeert zichzelf duidelijk sterk te houden - volgen elkaar vliegensvlug op. Eén keer had ik haar mama ontmoet, toen ik op het onverwachtse aan Delphines deurbel hing. Nu, tien maanden later, zit deze witharige, goedlachse “dochter-van” met een muntthee voor mijn neus, om haar verhaal te doen.
Heeft het veel invloed op jou als persoon gehad om een ouder met mentale problemen te hebben? Wist je trouwens dat daar een term voor bestaat? KOPP: kinderen van ouders met psychische problemen.
Nee, dat wist ik niet! Natuurlijk heeft dat veel invloed. Heel uw leven staat in het teken van het pleasen van anderen. Je wilt het leven van die persoon gewoon zo makkelijk mogelijk maken en op die manier cijfer je jezelf helemaal weg. Ik merk nu nog altijd dat ik koste wat kost discussies probeer te vermijden en heel snel naar anderen hun mond praat. Ik zou er ook alles voor geven om ervoor te zorgen dat iedereen mij altijd tof vindt, terwijl dat gewoonweg onmogelijk is. Dat is moeilijk om te veranderen aan mezelf.
“In het begin durfde ik tegen niemand te zeggen dat ik naar een psycholoog ging, maar eigenlijk is dat niks om je voor te schamen, want je werkt aan jezelf.”
Ga je zelf ook naar de psycholoog?
Vroeger ben ik een paar keer naar een psychologe gegaan. Ik had een moeilijke periode en kon daar niet goed mee omgaan. De werkdruk van school die daar nog eens bovenop kwam zorgde ervoor dat ik het gevoel had dat het mij allemaal oversteeg. Toen heb ik de stap gezet en dat bleek heel goed. Nu ga ik niet meer. Eigenlijk zou dat wel beter zijn, maar als het een moeilijke week is dan denk ik vaak dat het wel zal overgaan. Zo blijft dat opschuiven, maar eigenlijk zou je jezelf moeten dwingen om meteen een afspraak te maken.
Het probleem is dat die afspraak vaak pas ten vroegste een maand later kan plaatsvinden en ik mij op dat moment net even beter kan voelen. Dan vraag ik mij af “wat doe ik hier?”. Een stand-by psycholoog, dat zou goed zijn! Maar dat is praktisch natuurlijk bijna niet mogelijk. In het begin durfde ik tegen niemand te zeggen dat ik naar de psycholoog ging, maar eigenlijk is dat niks om je voor te schamen, want je werkt aan jezelf.
Ja, dat zou eigenlijk bespreekbaar moeten zijn. Heb je het gevoel dat er ook rond zelfdoding nog een groot taboe hangt?
Zeker, het is echt taboe om daarover te spreken. Zelfs bij heel goede vrienden merk ik dat ze dat niet durven. Een vriendin wilde mij bijvoorbeeld waarschuwen dat een bepaald vak over zelfdoding gaat, maar ze kon het woord niet eens uitspreken. Dat mag gezegd worden, want er zijn zoveel mensen die hiermee worstelen. Het is een groot probleem. Wat mij vooral opvalt is dat de mensen die al met zelfdoding in hun dichte omgeving werden geconfronteerd er beter op reageren. Dan is er meer begrip.
“Een vriendin wilde mij waarschuwen dat een bepaald vak over zelfdoding gaat, maar ze kon het woord niet eens uitspreken.”
Het moeilijke bij zelfdoding is de balans vinden tussen enerzijds openlijk spreken over dit onderwerp en anderzijds niemand in de verkeerde richting duwen.
Dat is zeker waar. Twee maanden voordat mijn mama uit het leven is gestapt, had een vrouw uit onze buurt hetzelfde gedaan, heel dichtbij ons huis. Ik vraag mij inderdaad af of dat een trigger is geweest. Anderzijds moeten we zelfdoding echt wel bespreekbaar maken.
Hoe voel je je nu over de dood van jouw mama?
Ik neem het haar eigenlijk wel kwalijk. Ik ben vooral boos op haar. Hoe kan je nu zoiets doen? Je had een partner, je had kinderen. In een vingerknip laat je die achter en dat vind ik een egoïstische daad. Maar zij zal daar niet zo over gedacht hebben. Ze zal in een tunnelvisie hebben gezeten, waarbij zelfdoding de enige uitweg leek. Ze liet geen afscheidsbrief achter en daar heb ik het ook moeilijk mee. Ze laat ons met heel veel vragen achter en onbewust blijf ik altijd op zoek. Elke keer als ik thuis een lade opentrek, kijk ik nog eens dubbel om te checken of er toevallig toch geen briefje ligt dat we over het hoofd hebben gezien. Dat ik geen antwoorden ga krijgen, moet ik proberen loslaten.
“Elke keer als ik thuis een lade opentrek, kijk ik nog eens dubbel om te checken of er toevallig toch geen briefje ligt dat we over het hoofd hebben gezien.”
Door de boosheid die ik voel ben ik ook nog niet naar het kerkhof geweest. Ik zou daar nu niet veel aan hebben. Mijn zus gaat er anders mee om. Voor haar is vooral het gemis groot en daardoor loopt de communicatie soms spaak. Op een dag reed ze op haar fiets met een bloemetje naar het kerkhof en was mijn papa haar toevallig tegengekomen. Blijkbaar deed ze dat wel vaker, maar ze had ons dat nooit verteld. Het leek wel alsof ze zich een beetje betrapt voelde. Ik vond dat heel erg, dat zij het gevoel had dat ze zoiets niet tegen ons kon zeggen.
“Ik wou dat iemand mij kon beloven dat ik mij twaalf weken slecht zou voelen en dat ik daarna weer mijn normale zelf zou zijn. Zo werkt het helaas niet.”
Dus iedereen gaat op een andere manier met het rouwproces om?
Er bestaat geen handleiding voor rouwen. Zeg het mij: wat houdt rouwen in? Dat is zo vaag. Iedereen zegt altijd dat je het verlies een plaatsje moet geven, maar wat is dat dan? Ik wou dat iemand mij kon beloven dat ik mij twaalf weken slecht zou voelen en dat ik daarna weer mijn normale zelf zou zijn. Zo werkt het helaas niet. Ik wil gewoon weer mezelf zijn, van voor dit alles. Soms heb ik het gevoel dat ik mezelf aan het verliezen ben, dat ik ontregeld ben. Ik kan mij maar moeilijk op één iets concentreren, terwijl dat vroeger wel lukte. Nu ben ik voortdurend met tien dingen tegelijk bezig.
“Het voelt alsof mensen mij in de gaten houden, alsof ik niet meer mag lachen.”
Hoe reageert de buitenwereld op personen die rouwen?
De eerste week na de zelfdoding van mijn mama kreeg ik veel kaartjes en lieve berichtjes, maar op dat moment besefte ik nog niet goed wat er gaande was. Pas de weken erna begon ik echt te beseffen wat er was gebeurd, maar zelfs nu nog denk ik soms dat ze gewoon thuis gaat binnenkomen. Elf maart was het haar verjaardag en zeven mei komt er ook bijna aan, dan is het een jaar geleden. Voor buitenstaanders is het al zo lang geleden, ze denken er niet meer aan. Hun leven gaat gewoon door, terwijl ik er nog elke dag aan herinnerd word. Mijn mama is op een dinsdag uit het leven gestapt en iedere dinsdag tel ik hoeveel weken het al geleden is.
Anderzijds voelt het vaak alsof mensen mij in de gaten houden, alsof ik niet meer mag lachen, want de dood van mijn mama is “nog maar” zo lang geleden. Wanneer ik iets leuks doe, dan ben ik bang dat mensen meteen denken “aha, alles is weer in orde met haar”, terwijl dat er niks mee te maken heeft.
Ik denk dat mensen vaak bang zijn om erover te beginnen, omdat ze jou niet nodeloos willen kwellen. Ikzelf maak vaak de bedenking “wat als Delphine net één minuut van de hele dag niet aan haar mama moet denken, en ik er juist dan over begin?”. Ik wil jou ook niet reduceren tot enkel dat verhaal: het meisje wiens mama uit het leven is gestapt.
Er is geen handleiding voor mijn positie, maar ook niet voor die van jou. Er zijn momenten dat ik er inderdaad helemaal niet over wil praten, maar dan zeg ik dat eerlijk. Omgekeerd heb ik vaak echt de nood om mijn gedachten te delen, maar dan vind ik het moeilijk om er zelf over te beginnen. Ik heb het er ook moeilijk mee dat de maatschappij er altijd vanuit gaat dat je een vader en een moeder hebt. In veel gezinssituaties is dat helemaal niet het geval, maar toch wordt dat altijd verondersteld en dat is confronterend. Ik ga mensen niet altijd verbeteren als ze vragen naar mijn papa én mijn mama, want ik wil mij ook niet in een slachtofferrol omwentelen.
“Vriendelijk zijn tegen iedereen, dat vind ik zo belangrijk. Je weet nooit wat die persoon heeft meegemaakt.”
Sta je nu anders in het leven denk je?
Ik kan veel beter relativeren. Neem nu de examens bijvoorbeeld: ja, studies zijn belangrijk, maar mentaal welzijn is veel belangrijker. We weten op dit moment ook wel dat iedereen een diploma gaat halen, dus mijn boodschap is dat we het wat kalmer aan moeten doen en tijd moeten maken voor de dingen die er echt toe doen. Vraag eens aan de mensen rondom jou hoe het met hen gaat. Vriendelijk zijn tegen iedereen, dat vind ik ook zo belangrijk. Je weet nooit wat die persoon heeft meegemaakt.
De eerste dag dat ik terug naar school ging na de dood van mijn mama fietste ik per ongeluk een stukje op het voetpad en een vrouw begon heel overdreven tegen mij te roepen. De tranen liepen meteen over mijn wangen en ik vroeg mij af waarom iemand zo onvriendelijk zou kunnen zijn. Misschien had zij ook erge dingen meegemaakt en heeft dat haar gevormd tot iemand onvriendelijk. Maar toch, wil je dan niet juist vriendelijk zijn voor de mensen die hetzelfde meemaken?
Wat helpt jou echt vooruit?
Ik trek mij superhard op aan mijn vrienden. Met hen praten, maar ook samen dingen doen. Ze hoeven mijn problemen niet per se te begrijpen, maar weten dat je goed omringd bent en bij hen terechtkan. Verder doet het veel om met “lotgenoten” te spreken. Ik heb bijvoorbeeld contact gezocht met Elizabeth, wiens tweelingbroer in 2014 uit het leven stapte. Ik ken haar niet persoonlijk, maar zij is op sociale media heel open over haar gevoelens en ik dacht dat zij mij goed zou begrijpen. Ik had al een paar keer geprobeerd een bericht te sturen, maar wou haar ook niet lastigvallen. Tot ik op het vliegtuig richting Malta zat en het mij plots even teveel werd. Dan heb ik haar gewoon gestuurd en dat werd uiteindelijk zo een goed gesprek, daar heb ik veel aan gehad.
De berichtjes van Delphine aan Elizabeth.
Zit je met vragen over zelfdoding of wil je hier graag eens over praten? Ga dan naar https://www.zelfmoord1813.be/ in België of https://www.113.nl/ in Nederland.