Zoals vele jonge meisjes, begon Femke te diëten om wat slanker te zijn. De situatie liep uit de hand en Femke sukkelde in de eetstoornis ‘purging anorexia’. Dit houdt in dat je je voeding zo weinig mogelijk controleert, maar je eetgedrag overmatig gaat compenseren.
‘Ik heb een regenjas aan en een mega witte tas mee’ stuurt Femke (19) me net voordat ik haar ga opwachten aan de bushalte. Als ze uitstapt, zie ik een goedlachse en zeer stijlvolle jongedame. Ze omhelst me en straalt een en al vrolijkheid uit. Het verhaal dat Femke me weet te vertellen, doet dat iets minder.
Hoe ben je in je eetstoornis aanbeland, Femke?
Mijn verhaal is eigenlijk ooit heel onschuldig begonnen met gewoonweg een dieet. Maar tegelijkertijd kampte ik ook van kinds af aan al met maag- en darmklachten. Dat hield in dat ik bij elke stresssituatie moest overgeven. Iets dat later heel gunstig werd voor mijn eetstoornis, omdat ik er misbruik van kon maken. Uiteindelijk is hierdoor de situatie op een gegeven moment uit de hand gelopen. Ik heb dus lang purging anorexia gehad, een nog redelijk onbekende eetstoornis. Dat wil zeggen dat je je eten zo weinig mogelijk controleert, maar dat je wel overmatig gaat compenseren, wat zich bij mij uitte in overmatig sporten en braken.
Heb je dat overgeven bewust misbruikt?
Eerst ging dat heel onbewust. Naderhand werd ik me daar bewuster van en werd het ook steeds moeilijker om het te verbergen voor mijn omgeving, hoewel ik dat wel probeerde. Dat is ook het hele ding achter een eetstoornis: alles is stiekem. Je liegt iedereen voor. Ik loog niet enkel tegen mijn omgeving, maar ook tegen mezelf. Kerstmis is eigenlijk de turning point geweest. Die periode is trouwens ook de hel voor mensen met een eetstoornis, want alles is gezellig doen en eten en je hoofd staat daar echt niet naar. Je wil eigenlijk gewoon dat die dag zo snel mogelijk voorbij is. Maar we waren dus uiteten gegaan en toen heb ik daar alles uitgebraakt op het toilet. Mijn ouders zijn later die avond naar mij toegekomen om te zeggen dat het zo niet verder kon en dat iedereen in mijn omgeving wist wat er speelde.
‘’Ik viel toen maar nipt in de categorie van ondergewicht, dus ik voelde mij nog ‘niet erg genoeg’ op dat moment.’’
Vond je het moeilijk dat je ouders je hierop aanspraken?
Ja, enorm. De communicatie met mijn ouders is ook altijd vrij moeizaam verlopen. Zij zijn gescheiden waardoor ik vaak het gevoel had dat ik letterlijk voor alles alleen stond. Zelf had ik op dat moment ook het gevoel van ‘nee, wat jullie zeggen is niet waar’. Ik viel toen maar nipt in de categorie van ondergewicht, dus ik voelde mij op dat moment nog niet 'erg genoeg’. Mijn ouders hebben mij toen wel gezegd dat ik een psycholoog moest opzoeken, wat ik enkele dagen later, na een bezoek aan de huisdokter, ook daadwerkelijk heb gedaan. Deze psycholoog heb ik nog veel een lange periode aan het lijntje kunnen houden, maar uiteindelijk werd de situatie erger: mijn punten op school werden slechter en mijn gewicht en daarmee ook mijn BMI bleef zakken, waardoor ik op mijn schoolreis in Barcelona zelfs verplichte rustmomenten moest inlassen. Hierna ben ik met spoed opgenomen.
Hoe werkt dat, een opname met spoed?
Normaal gezien heb je abnormaal lange wachtlijsten. Sommige meisjes moeten tot 8 weken wachten voor ze in opname kunnen. Bij mij was dat anders: ik had een intakegesprek en binnen 3 weken werd ik opgenomen. Dat is dus redelijk snel. Van dit intakegesprek wist ook niemand af, enkel de directie van mijn school en mijn ouders. Ik had niemand ingelicht omdat de kans dat je niet onmiddellijk wordt opgenomen relatief groot is. De weken naar je opname toe moet je wachten op een telefoontje omdat je pas in opname kan wanneer er een kamer vrijkomt. Het gebeurde op een vrijdag dat ik plots een telefoontje kreeg met dat er net een kamer was vrijgekomen, dus dat ik maandag al kon worden opgenomen. Op dat moment ging ik al een week niet meer naar school omdat ik fysiek te zwak was en ik continu sliep. Toch had ik nog een klein reisje gepland naar Disneyland, maar dat moest ik dus afzeggen. Vanaf het telefoontje ging alles heel snel. Ik heb afscheid genomen van mijn klas, heb nog een bezoekje gebracht aan mijn beste vriendin en mijn leden van de KSA en toen ben ik maandag vertrokken richting de kliniek. Ik had mijn grootouders nog niet ingelicht over de opname omdat zij een van de belangrijkste personen zijn in mijn leven. Ik heb hen uiteindelijk pas in de avond gebeld om te melden dat ik was opgenomen in verband met mijn eetstoornis en mijn moeke was volledig ondersteboven. Ze zijn diezelfde avond nog naar mij gekomen om te controleren of alles wel oké was.
‘’Ik had moeten beseffen dat het feit dat ik het beschreef als ‘niet erg genoeg’ eigenlijk al betekende dat het al te ver was gekomen'’
Je zegt dat je grootouders de belangrijkste personen zijn in je leven. Was het moeilijk om dit nieuws aan hen te vertellen?
Heel moeilijk, want ik wist ook dat hen dat pijn ging doen. Mijn moeke heeft vroeger ook een eetstoornis gehad die zij zelf heeft overwonnen, maar een vriendinnetje van haar is hier dus aan gestorven. Voor haar was dit daarom echt een klap in het gezicht. Het aan hen moeten vertellen, voelde echt als falen. Ik maakte ook iedereen wijs dat ik het zelf kon en dat het niet erg genoeg was om in opname te gaan. Ik had moeten beseffen dat het feit dat ik het beschreef als ‘niet erg genoeg’ eigenlijk al betekende dat het al te ver was gekomen.
Hoe voelde het om toe te moeten geven dat je het zelf niet kon?
Ik vond dat erg en stond er ook helemaal niet achter. Een opname werkt met proefweken: je krijgt 4 weken de tijd om te zien of je een opname kunt en wilt verderzetten. Daarna ga je naar een behandelgroep voor 3, 4 of 6 maanden. Ik heb altijd gezegd dat het zover niet zou komen en dat ik na die eerste 4 weken weer naar huis zou gaan. Totdat ik tijdens mijn proefweken in contact kwam met mensen die al meerdere keren in opname waren geweest en zelfs een mevrouw die pas was ontwaakt uit een coma. Dit alles van dichtbij zien, zorgde ervoor dat ik dacht ‘nee, dit wil ik echt niet’. Dus dat heeft mij aangezet tot het verder uitzitten van de opname. Belangrijk is ook dat er helemaal niks vaststaat: als jij op een bepaald moment wil stoppen, dan kan dat. Alles is aan jou.
Je stond dus niet achter je opname
Nee, maar ik heb wel veel dingen daar geleerd. Je moest bijvoorbeeld eten wat de pot schafte, dat was gewoon het ding. Je hebt ook psychologische restjes, dat zijn restjes die je bewust of onbewust achterlaat op je bord. Dat kunnen broodkruimels zijn, of rijstkorrels of restjes saus… Maar daar moest je dus werkelijk alles van opeten. Dat heb ik moeten leren want na een tijd wordt eten weer iets ‘normaals’. Dat is best heftig na de regels over eten die je jezelf hebt aangeleerd.
''Een eetstoornis schakelt alles uit. Stress, woede, verdriet, maar ook vreugde. Alles wordt gedimd.''
Waren er meerdere dingen ‘heftig’?
Wat ik zwaar vond is dat we met een lijn werkten. Als je die ‘lijn’ niet haalde dan zou dat zeggen dat je niet hard genoeg je best deed en dan waren daar consequenties aan verbonden. Ik weet nog dat ik aan het begin een keer niet in het weekend naar huis mocht en dat vond ik echt heel heftig. Je zit namelijk gewoon letterlijk opgesloten. Alle anderen uit de kliniek gaan gewoon naar huis, waardoor je niemand ziet.
Daarnaast voelde ik door mijn eetstoornis vrijwel niks. Emoties, bedoel ik dan, want een eetstoornis schakelt alles uit. Stress, woede, verdriet… Maar ook vreugde. Letterlijk alles wordt gedimd. Gedurende de opname kwamen die weer naar boven. Ik kon dan ineens heel kwaad worden en beginnen te schreeuwen. Dat is heel heftig, vooral als je niet weet wat het is.
Een ander moeilijk moment was mijn proefweek voordat ik 'echt' naar huis mocht. In deze periode mag je al naar huis, maar word je eerst een week lang nog geëvalueerd. Ik weet nog dat ik weer in de kliniek kwam en dat ik echt heel graag naar huis wilde. Ik voelde me klaar. Ik zei dit tegen mijn verplegers, maar zij zeiden vrijwel meteen: ‘Nee Femke, dat gaan we niet doen’. Dat vond ik moeilijk want ondertussen was mijn groep ook helemaal veranderd, ik zat met allemaal nieuwe patiënten. Jij bent daar dan inmiddels bijna 6 maanden terwijl er ondertussen meisjes waren die veel minder lang in opname waren en dat is gewoon echt een trigger.
Hoe verliep jouw leven nadat jouw opname erop zat?
In december ben ik uit opname gegaan en ben ik rechtstreeks naar BKV vertrokken, een animatorcursus. Daar was het veel moeilijker dan ik dacht. Ik kende daar bijvoorbeeld niemand wat mij weer heel erg het gevoel gaf dat ik er alleen voor stond. Ik ben in deze periode ook weer afgevallen, maar dat heb ik even laten sudderen. Totdat het in februari plots weer uit de hand liep. Toen zeiden mijn ouders: ‘Ja meid, we hebben jouw opname betaald en u gesteund en alles gedaan. Waarom neem je nu gas terug?’ Ik kon daar dus niet op antwoorden. Ik zou daar nu nog steeds niet op kunnen antwoorden. Het is gewoon een levensstijl geworden gedurende hele lange tijd, waar je makkelijk in terugvalt. Dat maakt het herstel moeilijk.
‘’Dat is even een reality check: dat het eigenlijk opnieuw niet helemaal goed gaat.’’
Dat je ouders dat tegen jou zeiden toen het slechter ging, wat deed dat met jou?
Het voelde alsof ik had gefaald. Dat vooral… Want je denkt van ‘het gaat wel gewoon goed’ omdat je vergelijkt met hoeveel slechter het ooit geweest is. Dat is even een reality check: dat het eigenlijk opnieuw niet helemaal goed gaat. Ik ben daarna wel een hele lange periode bij mijn grootouders gaan wonen omdat ik me thuis niet meer welkom voelde. Dat ging toen wel weer beter.
Bij jouw grootouders ging het beter: denk je dat dat komt door het feit dat jouw oma iets soortgelijks heeft meegemaakt?
Er wordt over gepraat en dat is fijn omdat je iemand in je omgeving hebt die het ongeveer snapt. Want geen enkele eetstoornis is hetzelfde en niet iedereen doet hetzelfde soort dingen, maar het is wel fijn dat iemand je ongeveer begrijpt. Zij snapt ook dat wanneer je je wat slechter voelt, dat dat uitwerking kan hebben op je eetgedrag. Als bijvoorbeeld je lief het heeft uitgemaakt, dan kan het dat je even daarna geen trek meer hebt, maar dat gaat wel over. Dat soort dingen liggen bij een eetstoornis net iets anders, denk ik.
Kan je met iedereen praten over jouw eetstoornis?
Ja, ik heb tijdens mijn opname een hele hechte band gekregen met mijn vriendinnen: zij steunden mij echt heel hard. Ik heb onwijs veel aan hen gehad. Maar ik vind dat je ook mensen moet proberen te zoeken met wie je goed kunt praten. Je moet echt ‘jouw mensen’ zoeken: mensen die je begrijpen. Je selecteert eigenlijk je vrienden. Dat klinkt misschien bruut, maar vrienden die je niet steunen in alle situaties, vind ik geen echte vrienden.
Met mijn vriend kan ik goed praten over de eetstoornis. Ik weet wel nog dat ik op onze eerste date niets over mijn eetstoornis durfde te zeggen, maar dan zei hij opeens ‘kom, we gaan pizza eten’. Schreeuw! Ik had echt al heel lang geen pizza gegeten toen, dus dat was moeilijk. Je wil dat niet laten merken, dus dan eet je wel gewoon je pizza op. Op een gegeven moment zei hij ‘amai, ik heb echt genoeg’ en het enige wat ik kon denken was ‘thank you god, nu mag ik eindelijk stoppen’. Hij vindt het nog altijd heel moedig dat ik dat aan hem durfde vertellen.
Ook met mijn psycholoog en diëtist kan ik op dit moment goed praten, maar dat is ooit anders geweest. Ik had lang na mijn opname geen diëtist omdat ik dacht van ‘ik kan toch gewoon eten, want enkel sporten en braken was mijn probleem’, maar naderhand begon ook eten moeilijk te worden. Toen heb ik beseft dat ik ook een diëtiste nodig had maar de persoon die ik opzocht, was totaal niet mijn persoon. Zij was zelf ook een ex-patiënte en dat werkt voor sommige mensen, maar voor mij totaal niet. Ik greep toen namelijk op dat moment erg naar het ‘gezonde’ en ik ging geen uitdagingen meer aan. Zij zei toen meteen dat ik dan ‘toch geen probleem’ had. Ik voelde me op dat moment sterker dan voordien en heb zelf beslist om te stoppen bij die diëtist omdat het niet goed voelde.
‘’Ik herken dat gevoel van ‘het alleen willen doen’ vanuit mijn eetstoornis: ik liet ook geen hulp toe.’’
Je voelde je sterker dan voordien. Heeft jouw eetstoornis jou nog op andere manieren veranderd?
Ik weet nu goed hoe ik op situaties moet reageren. Ik kan veel beter dingen verwerken. Dit jaar is bijvoorbeeld mijn tante overleden en ik weet dat, als ik diep in mijn eetstoornis zou zitten, ik daar erg slecht op zou reageren. In mijn opname heb ik verschillende therapieën gehad die me leerden hoe ik met verschillende emoties kan omgaan en dat helpt me nu. Ik merk ook dat ik op een heel ander niveau zit dan bijvoorbeeld mijn vriendinnen… Ik voel me veel volwassener dan hen. Enkele van mijn vriendinnen gaan nu pas verder studeren en zij hebben nu opeens veel angsten. Dat is normaal, maar ik heb het gevoel dat ik dat allemaal al heb gehad. Ik wil er ook voor hen zijn maar ze laten dat niet altijd toe. Ik herken dat gevoel van ‘het alleen willen doen’ vanuit mijn eetstoornis: ik liet ook geen hulp toe. In angst ben je vaak alleen en dat vind ik jammer voor hen.
Het woord ‘alleen’ komt vaak terug in je verhaal.
Je gaat sociale dingen uit de weg en je bent ook echt… of ja, IK was toch continu alleen. Tijdens de pauzes wilde ik zelfs niet meer samenzitten met mijn vriendinnen op school. Ik dacht die tijd beter te benutten door te gaan sporten en dan ging ik bijvoorbeeld in het park rondjes lopen. Voor een buitenstaander klinkt dat vreemd denk ik. Maar ja, het waren toch weer die extra calorieën die ik dan verbrandde. Ik ging ook altijd alleen op mijn kamer zitten na het eten, om er even extreem te kunnen sporten. Alleen zijn maakte de situatie voor mij op elk mogelijk vlak erger.
‘’Als je gezonde voeding eet, dan is dat aan de ene kant luisteren naar die stem in je hoofd, maar aan de andere kant is dat ook gewoon normaal.’’
Denk je dat je ooit volledig verlost zal zijn van jouw eetstoornis?
Ik denk niet dat dat ooit 100% weg kan zijn. Dat is ook iets waar je al voor een hele lange periode onder lijdt, dus ik denk niet dat dat zomaar weg kan gaan. Ik heb betere dagen, waarop ik gewoon chocolade kan eten en denk van ‘yes, lekker!’, maar ik heb ook dagen dat ik denk van ‘nu even niet, nu is het echt even te veel’ en dan luister je wel sneller naar die stem. Het is ook lastig om, wanneer je meerdere slechte dagen achter elkaar hebt, opnieuw een uitdaging aan te gaan. Een uitdaging is bijvoorbeeld ’s ochtends cruesli te maken in plaats van yoghurt te eten. Die stem in mijn hoofd speelt op die kleine dingetjes nog steeds makkelijk in. Moeilijk om uit te leggen is bijvoorbeeld dat als je gezonde voeding eet, dat dat aan de ene kant luisteren is naar die stem, maar aan de andere kant is dat ook gewoon normaal. Op een gegeven moment weet je gewoon niet meer wat ‘gezond’ nu juist is.
Nu ben ik op een gezond gewicht waardoor mensen in mijn omgeving automatisch denken dat ik het makkelijker heb. Oké, ik ben nu 1 jaar en 2 maanden uit opname en ik eet alles en voldoende en krijg alles genoeg binnen, maar het blijft moeilijk hoor. Zo zijn we laatst een ijsje gaan eten, maar dat had ik al niet meer gedaan sinds ik uit opname was. Ook kom je bijvoorbeeld op een verjaardagsfeestje waar je een stuk taart moet eten en dan denk je ‘damn, dit is veel moeilijker dan ik had verwacht’. Je hebt tegenwoordig ook zoveel fit girls die aanwezig zijn op sociale media en de invloed hiervan maakt het volgens mij ook makkelijker en subtieler om er weer in te rollen.
Wat vind je van die ‘fit girl’ trend?
De focus ligt op gezond zijn en dat is goed, maar het is belangrijk om te beseffen dat je ook een eetstoornis kan hebben met een normaal gewicht. Ik zou willen zeggen dat die trend niet meehelpt aan eetstoornissen, maar ik denk het wel. Mensen met een eetstoornis hoeven nu eenmaal geen ondergewicht te hebben, hoewel mensen dat wel lijken te denken. Ik ken heel veel mensen die op dit moment vechten met eetgestoorde gedachtes. Ook mensen die nooit zijn opgenomen of daarover nooit met iemand hebben gesproken. Bij de meeste mensen wordt het pas bestempeld als een eetstoornis wanneer iemand ondergewicht heeft. Zo’n beetje van ‘jij hebt ondergewicht dus we houden je in de gaten en als je nog gaat afvallen, ja dan heb je een eetstoornis’, maar ik ken mensen met een gezond gewicht die ook een eetstoornis hebben. Dat wordt dan gewoon niet zo gezien, want het valt niet zo op. Dat is fout, want daardoor gaan mensen die een eetstoornis hebben en die op een gezond gewicht zitten daar niet voor uitkomen of het niet durven zeggen. Ik vind die link tussen ondergewicht en het hebben van een eetstoornis erg gevaarlijk.
‘’Het is belangrijk om op tijd in te grijpen, maar ik weet dat je dat zelf niet kan als je diep in je eetstoornis zit.’’
Heb jij nog advies voor mensen die zich op dit moment herkennen in jouw verhaal?
Het is iets heel typisch voor patiënten met een eetstoornis om bijna niemand meer te vertrouwen. Ik, in mijn situatie, voelde mij bijna nergens meer welkom. Ik vond het dus heel belangrijk om de goede band die ik met mensen had te behouden. Sociaal zijn vond ik dus erg belangrijk. Je moet ook durven aangeven wanneer je het ergens moeilijk mee hebt. Dat is heel eng en dat weet ik. Spoor misschien ook mensen aan in je omgeving om jou mee te vragen bij eetmomenten. Dan ga je direct een druk voelen om te eten en dat is volgens mij heel belangrijk. Thuis kan je bijvoorbeeld afspreken met je ouders dat je een halfuur na het eten verplicht op de zetel moet blijven zitten. Ik vind het eigenlijk belangrijk om heel streng te zijn daarin. Probeer ook, hoe moeilijk ook, niet te luisteren naar de stem in je hoofd. Ik heb momenten gehad waarop ik dacht ‘ik zou nu moeten gaan sporten’, maar het is belangrijk dat je probeert te luisteren naar een gezond stukje in je hoofd en dat je bijvoorbeeld gewoon voor TV gaat zitten. Dat is moeilijk en ik besef dat. Het is belangrijk om op tijd in te grijpen, maar ik weet dat je dat zelf niet kan als je diep in je eetstoornis zit.
Over het algemeen is het ook belangrijk om te beseffen, voor iedereen en niet enkel voor patiënten of ex-patiënten, dat er geen rechte lijn te vinden is in eetstoornissen.
In deze video wordt uitgelegd wat 'purgen' is en waarin de eetstoornis zich uit.