Mentale gezondheid is en blijft een veelbesproken onderwerp in onze maatschappij. Van media en opiniemakers tot doorsnee personen: het is een thema waar iedereen wel zijn eigen mening over heeft klaarstaan. Dat heeft tot gevolg dat er enkele bedenksels in het leven geroepen zijn die als waar worden aangenomen en bovendien ook vaak verder verspreid worden. Mythes dus. Mentaal Kabaal maakt dan ook graag van de gelegenheid gebruik om de meest pertinente fabels te benoemen én hen ook meteen even de wereld uit te helpen. Gotta go slay some myths, we'll be right back.
“Psychische stoornissen worden veroorzaakt door een fout in ons brein”
Dit statement is -- zoals men dat noemt -- een halve waarheid en is deel van het eeuwige nature-nurture debat. Sommige stoornissen worden namelijk veroorzaakt door de ‘bedrading’ in ons brein die wat in de war is, wat onder andere veroorzaakt kan worden door erfelijke factoren, maar andere stoornissen kunnen ook voortkomen uit eerdere ervaringen. Vaak is het echter een combinatie van beiden. Zo kan schizofrenie bijvoorbeeld een gevolg zijn van trauma’s die een persoon doormaakte in hun jonge jaren en is dit ook bij het posttraumatische stresssyndroom het geval.
“Mentale gezondheidsproblemen zijn een ver-van-mijn-bed-show”
Mentale gezondheidsproblemen komen vaker voor dan gedacht. In een onderzoek van Sciensano uit 2018 kwam naar voor dat 33% van de deelnemende Belgen leed aan psychisch onwel bevinden. Dat komt overeen met 1 op 3 en is dus bijgevolg een zeer hoog cijfer. Bovendien komt uit het onderzoek dat 11,2% van de deelnemende Belgen aan een gegeneraliseerde angststoornis lijdt, wat een stijging van 1,1% inhoudt ten opzichte van 2013 en dus ook alweer 1 op de 10 is die lijdt aan een psychische stoornis. Bovendien struggelt 4,8% met een ernstig depressieve stoornis. Daarnaast lijdt ook om en bij de 1 op de 10 jongeren tussen 12 en 18 jaar aan een emotionele stoornis.
Ook onze Nederlandse buren doen het op vlak van mentale gezondheid niet heel erg veel beter. Ruim 4 op de 10 Nederlanders heeft ooit in hun leven een psychische aandoening gehad en zelfs 1 op 5 deelnemers aan het onderzoek van NEMESIS-2 studie had de afgelopen 12 maanden een of meerdere dergelijke aandoeningen, waarvan de meest voorkomende in Nederland angststoornissen, stemmingsstoornissen en middelenstoornissen bleken.
Mentale gezondheidsproblemen zijn dus een zeer aanwezige factor binnen het Belgische en Nederlandse landschap en zijn dus zeker niet ‘weinig voorkomend’, zoals ze vaak wel worden afgebeeld.
“Mensen met psychische problemen zijn gevaarlijk”
De media en de publieke opinie hebben de neiging om mensen met psychische stoornissen af te schilderen als ‘gevaarlijker’ dan andere mensen. Zo schreef Donald Trump in 2017, na een schietincident in Texas, bijvoorbeeld dat het probleem niet lag bij de wapenwet, maar bij de ‘geestelijke gezondheid van de persoon in kwestie’. Toch blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat personen die lijden aan een psychische stoornis, mits het gebruik van drugs of alcohol niet wordt meegerekend, amper gevaarlijker zijn dan personen die minder of niet lijden aan mentale stoornissen. Zo gaf een Nederlands onderzoek ook aan dat slechts een minderheid (ongeveer 0.007%) van de gepleegde misdaden in Nederland door personen met een psychische stoornis effectief te wijten is aan die stoornis.
“Mensen met psychische problemen moeten gewoon een beetje harder proberen, dan komen ze er wel doorheen.”
Dit is misschien wel een van de hardnekkigste mythes omtrent mentale gezondheidsproblemen. Sommige psychische stoornissen vinden namelijk hun kiem in biologische, sociale of psychologische factoren en kunnen hierdoor moeilijk of zelfs onmogelijk opgelost worden. Uitingen in de trend van 'zet je er gewoon over' zijn dus totaal van de pot gerukt. Wat betreft biologische factoren kunnen hormonen bijvoorbeeld een bepalende rol spelen, maar ook afwijkende hersenstructuren of genetische afwijkingen. Sociale factoren zijn eerder ervaringen die je meemaakt, zoals bijvoorbeeld het verlies van een ouder op jonge leeftijd. Ook psychologische factoren kunnen hun oorsprong vinden in de jeugdjaren. Deze drie factoren hebben kunnen behandeling nodig hebben door professionele hulpverleners en soms zal er in dit proces zelfs specifieke medicatie aan te pas komen. Zeggen dat iemand 'harder moet proberen' is allesbehalve bevorderlijk, want soms zijn deze factoren voor onszelf onmogelijk zelf aan te pakken of duurt het even voor er verbetering merkbaar is. Je hoeft jezelf dus niets te verwijten, ondanks wat men soms nog durft te beweren op dit vlak.
Heb je ook nood aan het standpunt van professionals? Kijk dan in onderstaand filmpje hoe psychologen 25 mythes over mentale gezondheid ontkrachten: