“Outside of a dog, a book is a man’s best friend. Inside of a dog it’s too dark to read.” – Groucho Marx.
Marcel Proust noemde ze zijn beste vrienden. Ook Hemingway en Descartes zwoeren bij de eeuwige vriendschap die boeken te bieden hebben. Literatuur als compagnon, het klinkt misschien bizar, maar de papieren vriend kan wel eens helpen bij mentaal kabaal.
Als oud-studente taal- en letterkunde is het moeilijk om mezelf als objectieve partij te presenteren. Inderdaad, ik kies altijd de kant van het boek. Een echte boekenvreter durf ik mezelf niet te noemen, want tijdstekort, die moderne ziekte, zorgt ervoor dat ik maanden doe over eenzelfde boek. Maar gepassioneerde boekenminnaar kan je wel in mijn biografie vermelden.
Boekenwurmen zullen het beamen: een goed boek brengt je naar een andere wereld. Wanneer je even wil ontsnappen aan die oneindige mallemolen van zorgen, dan bieden fictieve werelden soelaas. Een spannend plot, een grappige protagonist of een onverwachts einde: dit kan er allemaal voor zorgen dat je even de tijd uit het oog verliest en volledig in het verhaal verdwijnt.
Toch is een goede portie escapisme niet het enige wat literatuur zijn lezers biedt. Regelmatig lezen kan ervoor zorgen dat je minder stress en depressieve gevoelens hebt, en het bevordert ook de nachtrust. Onderzoek toont aan dat lezen een gelijkaardig effect heeft als meditatie. Weg met die saaie kleermakerszit dus en hop naar de boekenkast! (Hoewel beiden natuurlijk optimaal zouden zijn).
Natuurlijk beschrijft niet ieder boek het vrolijke relaas van een sympathieke held. De meeste literaire klassiekers mogen we gerust donkere verhalen noemen. Hoe kan dit dan bijdragen tot een betere mentale gezondheid? Dat zou wel eens te maken kunnen hebben met onze zogenaamde spiegelneuronen. In de jaren 90 ontdekten neurowetenschappers dat wanneer we toekijken hoe iemand een bepaalde handeling uitvoert, dezelfde neuronen in gang schieten als wanneer we die handeling zelf zouden doen. Het empathisch vermogen van de mens werd hiermee bevestigd. In 2011 verscheen een studie waaruit bleek dat deze spiegelneuronen ook geactiveerd worden tijdens de lectuur. Mensen die lezen over een bepaalde ervaring stimuleren de delen van hun hersenen alsof ze die emoties zelf beleven. Met andere woorden, wanneer je leest over het liefdesverdriet van een personage, kan het goed zijn dat jouw hersenen je dat liefdesverdriet echt laten beleven.
Hoewel lezen op deze manier als een absurde zelfkastijding klinkt, kunnen we het ook anders bekijken. Deze spiegelneuronen, die van lezen een empathische ervaring maken, zorgen er namelijk ook voor dat we zelf psychologisch beter voorbereid zijn wanneer we in gelijkaardige emotionele situaties terecht komen. Zie het dus als een vaccinatie tegen het onheil dat nog kan komen. Ook voor de mensen die hun portie ongeluk al hebben gehad, kan het een opluchting zijn om te zien dat ze niet alleen zijn in hun gevoel. Zo formuleerde schrijver Alan Bennett de meerwaarde van literatuur als volgt:
“The best moments in reading are when you come across something – a thought, a feeling, a way of looking at things – that you’d thought special, particular to you, and here it is, set down by someone else. A person you’ve never met, maybe even someone long dead. And… it’s as if a hand… has come out… and taken yours.”
Ella Berthoud en Susan Elderkin zagen al snel de therapeutische waarde van literatuur in en startten daarom met het geven van bibliotherapie. De twee vriendinnen hadden al jaren de gewoonte om elkaar boeken aan te raden wanneer ze met bepaalde gevoelens kampten en wilden ook andere mensen helpen met hun boekenadvies. Wanneer filosoof Alain de Botton in 2007 zijn populair platform The School of Life lanceerde, stelden ze hem voor om hierop ook bibliotherapie aan te bieden.
Geen zelfhulpboeken voorgeschreven door een arts, maar literaire fictie staat in deze therapievorm centraal. Berthoud en Elderkin publiceerden ook een verzameling van boekentips in De Boekenapotheek. Op de achterflap lezen we “Of je nu de hik hebt of een midlifecrisis, last van slapeloosheid of gebrek aan humor, liefdesverdriet of obesitas, het zijn stuk voor stuk aandoeningen waarvoor je in De boekenapotheek een medisch-literair advies aantreft.”
Wie graag onze boekentips wil, kan een kijkje nemen op Mentaal portaal!
Comments