Je staat vooraan in de klas en geeft een presentatie, maar… je bent helemaal naakt. Plots veranderen je klasgenoten in dikke kevers en vlieg je het klaslokaal uit. Dromen, geen hersenactiviteit mysterieuzer dan deze. Wat betekenen ze? Wat is hun functie? En wat met nachtmerries? Op veel vragen is nog steeds geen duidelijk antwoord gevonden, maar uit onderzoek blijkt dat dromen wel degelijk een band hebben met je mentale gezondheid.
Dromen komen voor tijdens het moment dat we het diepste slapen, de REM-slaap (REM staat voor Rapid Eye Movement of snelle oogbeweging). Hoewel het soms lijkt alsof onze droom uren heeft geduurd omdat er zoveel gebeurt, is dat vaak niet het geval. Gemiddeld droomt een volwassen mens zo’n 20 minuten, al kan het soms ook zelfs maar om een paar seconden gaan. Het is wel zo dat je meestal meerdere dromen per nacht hebt en mensen dromen zo’n zes jaar van hun volledige leven.
Samenhang in de chaos van de dag
Het moment dat we met onze ogen heen en weer bewegen tijdens onze slaap, is ook het moment waarop ons brein aan de hand van bizarre droombeelden samenhang probeert te brengen in de chaotische beeldenstroom van de dag. Volgens Johan Verbraecken van het slaapcentrum van het UZ Antwerpen speelt de REM-slaap een cruciale rol bij het opslaan van herinneringen. “Wie te weinig REM-slaap heeft, krijgt problemen met zijn langetermijngeheugen”, zegt Verbraecken.
Bovendien heeft de REM-slaap een belangrijk effect op ons vermogen om goed met onze emoties om te gaan. Als we niet voldoende REM-slaap hebben, worden we sneller prikkelbaar en laten we ons sneller meeslepen in conflicten. Zorg er dus voor dat je iedere nacht in de REM-slaap raakt, door voldoende uren te slapen, niet te laat te gaan slapen en ook op te letten met alcohol en slaapmedicatie.
Dromen bereiden je voor op de realiteit
Maar, nu hebben we het voornamelijk over de REM-slaap gehad en nog niet specifiek over dromen zelf. Hoewel veel onderzoekers al een poging hebben gedaan om de betekenis van dromen te verklaren, is er geen eenduidige verklaring voor dromen. Freud en daarna ook Jung probeerden binnen de psychoanalyse op zoek te gaan naar symbolen en betekenissen in dromen. “Dromen zijn boodschappen”, stelde Freud. Droom je dat je valt? Dan kan het volgens de psychoanalyse wel eens zijn dat je je in een delicate situatie bevindt die je een gevoel van angst en ongemak geeft. Vliegen in je dromen kan erop wijzen dat je nood hebt aan vrijheid en onafhankelijkheid.
De psychoanalytische benadering van dromen kan op heel wat kritiek rekenen en wordt vaak ook als pseudowetenschappelijk gezien, maar uit recenter onderzoek blijkt toch dat dromen je iets kunnen bijleren. Wat we meemaken en voelen in onze droomwereld kan ons namelijk voorbereiden op gelijkaardige situaties als we wakker zijn. Een experiment uit 2019 toont aan dat mensen die negatieve gevoelens ervoeren tijdens hun droom ook een betere emotionele reactie hadden als ze wakker waren. Als je dus een slechte droom hebt gehad kan je er de volgende keer ook het nut van inzien.
Nachtmerries en stress
Anderzijds wijst het hebben van veel nachtmerries meestal op te veel stress. Nachtmerries zijn niet hetzelfde als een nare droom, want bij nachtmerries word je wakker en versnellen je hartslag en ademhaling aanzienlijk. Bij nare dromen gebeurt dat niet. Stress en nachtmerries vormen samen een vicieuze cirkel, zegt klinisch psycholoog Annette van Schagen. "Hoe meer nachtmerries je hebt, hoe intenser ze zijn, hoe slechter je slaapt, hoe beroerder je je voelt en hoe minder goed je stress kunt hanteren. Dat zorgt weer voor een toename van nachtmerries, en zo begint het riedeltje opnieuw."
Volgens Van Schagen is een nachtmerrie een soort van mentale check: "Vaak genoeg is er niets aan de hand, maar het kan een stresssignaal zijn. Dan is het wel goed om iets aan je stressniveau te doen. Dat verkleint ook de kans op chronische stress én terugkerende nachtmerries."
Als je ‘s ochtends wakker wordt kan het een goed idee zijn om je droom bij te houden in een droomdagboek. Dat zorgt ervoor dat je je eigen dromen beter kan onthouden en wie weet ontdek je bepaalde patronen of leer je iets bij over je onderbewustzijn. Volgens sommigen stimuleert een droomdagboek ook je creatieve denkvermogen en vermindert het je stressniveau.
Luister naar de podcast van lucide dromenexpert Tim Post, over hoe we onze dromen kunnen inzetten voor persoonlijke groei.