Psychologen: Wie zijn ze? Wat doen ze? Wat drijft hen?
Zo zou Jambers het vragen. Wij waren daarentegen geïnteresseerd in wat JULLIE precies over dit beroep wilden weten. We bundelden de reacties en legden ze voor aan psychologen Silke, Marie en Julie.
Hoe weet je wanneer het nodig is om naar een psycholoog te gaan?
Silke: Iedereen gaat door moeilijke periodes in het leven en komt lastige zaken tegen. Het is belangrijk om hier niet mee te blijven zitten en het met iemand te delen. Voor sommigen is het voldoende om dat binnen hun eigen netwerk te doen en dat is super, maar voor anderen is dit om een of andere reden moeilijker. Soms is het ook nodig dat een extern iemand met een specifieke opleiding je helpt om je uit je lijden te verlossen. Deze persoon kan andere inzichten bieden dan je familie of vrienden en luistert zonder vooroordelen. Je moet er natuurlijk zelf wel achter staan, want eigen hoop in de therapie en de therapeutische relatie zijn van cruciaal belang in het succes van de therapie. Deze stap zetten en er volledig achter staan vraagt veel moed en soms nog meer tijd.
"Als je op tijd de juiste handvaten en inzichten krijgt om mee aan de slag te gaan, sukkel je minder snel in een diepe put."
Marie: Ik merk dat de meesten pas de stap zetten wanneer ze zo diep in de put zitten dat ze geen excuses meer kunnen verzinnen om nÃet naar de psycholoog te gaan. Overspoelende gevoelens en gedachten kunnen er soms voor zorgen dat je niet meer functioneert, of je merkt dat je je gedrag aanpast om te kunnen blijven functioneren. Dan ga je soms gekke dingen doet die je anders niet zou doen. Praten met een professional kan op zo’n moment zeker een oplossing bieden. Daarnaast is er een positieve evolutie merkbaar, waarbij mensen steeds meer preventief naar een psycholoog gaan. Dit kunnen we alleen maar aanmoedigen! Je hoeft namelijk helemaal niet in de put te zitten voor je bij ons terecht kan. Meer zelfinzicht krijgen en vroeg ingrijpen kan ervoor zorgen dat je niet in een negatieve spiraal terechtkomt. Dat is iets heel krachtigs. We hopen dan ook dat de gezondheidszorg steeds meer zal inzetten op preventie, waardoor mensen in de toekomst minder langdurige hulp nodig zullen hebben. Als je op tijd de juiste handvaten en inzichten krijgt om mee aan de slag te gaan, sukkel je minder snel in een diepe put.
Hoe bewandel je de grens tussen empathisch zijn en je niet laten meeslepen door je gevoelens? Wat als de pijn van de cliënt je erg raakt?
Silke: Ik denk dat het als therapeut noodzakelijk is om je emotioneel betrokken te voelen. Mensen voelen die oprechtheid. Ik moet toegeven dat sommige dingen me soms erg raken en ik het dan ‘mee naar huis neem’. Ik probeer dat niet als iets slechts te zien, maar laat het gewoon gebeuren. Wanneer het me echt overspoelt of wakker houdt, deel ik het met een supervisor of iemand van mijn team. Op die manier voel je een gedeelde verantwoordelijkheid en sta je er niet alleen voor. Voor mij is het daarom des te belangrijk om in een team te kunnen werken.
"Een goede werk-privé balans is cruciaal."
Julie: Ik denk ook dat het essentieel is om empathisch, vertrouwelijk en authentiek te zijn als psycholoog. Hierdoor voelen mensen zich begrepen. Soms maken cliënten heel erge dingen mee en het kan gebeuren dat ze na je gesprek in je hoofd blijven nazinderen. Zoals Silke zegt, is het op zo’n momenten heel belangrijk dat je collega’s hebt waartegen je kan ventileren. Daarnaast probeer ik zoveel mogelijk evenwicht te vinden tussen afstand en nabijheid. Het is belangrijk om er voor je cliënten zijn, maar een zekere afstand bewaren is essentieel om professioneel te kunnen blijven. Tenslotte is een goede werk-privé balans cruciaal. Ik probeer mijn werk echt op mijn werkplek te laten. Wanneer ik na een zware dag thuiskom, ga ik vaak sporten om mijn hoofd leeg te maken. Dat helpt!
Marie: Soms is het moeilijk om afstand te nemen van bepaalde verhalen. Er zijn dagen waarop je merkt dat ze je meer raken dan anders. Transparant zijn is volgens mij dan ook een van de belangrijkste eigenschappen van een psycholoog. Als iets me raakt, dan vertel ik dat aan de persoon die voor me zit, want een pokerface helpt je cliënt niet vooruit. Ook een traan laten moet kunnen, al is het niet de bedoeling dat je zelf helemaal overstuur bent en de cliënt de psycholoog moet troosten. Je neemt het verdriet niet over, maar je zit in een therapeutische relatie en maakt dus tot op een bepaald niveau het verdriet samen mee. Achteraf kan ik er in mijn team over praten, want ook wij blijven er niet mee zitten. Je groeit hier als psycholoog wel in: toen ik pas startte op de crisisdienst vond ik elk verhaal zwaar, maar nu heb ik al zo veel zware verhalen gehoord dat ze me minder ‘van mijn melk brengen’. Dat betekent natuurlijk niet dat ik niet besef hoe zwaar het moet zijn voor die persoon.
Als je je zelf slecht voelt, kan je dan makkelijk je eigen advies opvolgen? Heb je zelf wel eens een psycholoog nodig?
Marie: Ik ben al even in therapie, omdat ik merkte dat ik aan sommige delen wil werken en ik bepaalde ervaringen uit mijn privéleven niet alleen verwerkt kreeg. Voor mij was het een grote zoektocht om iemand te vinden die bij me past en waarbij ik me op mijn gemak voel. Ook al ben je zelf psycholoog, wil dat niet zeggen dat je uit alleen door alle moeilijke periodes geraakt. Ik kan ook af en toe een klankbord gebruiken. Het lijkt me gezond om dat als hulpverlener te kunnen toelaten, want we moeten geen ijzersterke personen zijn. Het is des te menselijk dat wij onze eigen gevoelens ook niet altijd begrijpen.
Wat vinden jullie van sociale media en het effect op mentale gezondheid?
Julie: Ik denk dat sociale media zowel positieve als negatieve effecten kan hebben. Voor veel jongeren is dit het belangrijkste communicatiemiddel en ze krijgen langs deze weg ook vaak steun. Daarnaast zijn er tegenwoordig meer influencers die hun échte zelf tonen op sociale media en ook posten over de moeilijke periodes in hun leven, in plaats van enkel perfecte plaatjes te tonen. Jammer genoeg zijn er ook negatieve effecten van sociale media, die een grote impact kunnen hebben op de mentale gezondheid en dus niet onderschat mogen worden.
Marie: We krijgen inderdaad steeds meer ‘rauwe’ verhalen te horen, die niet naar een schoonheidsprijs streven of op zoek zijn naar de meeste likes. Als psycholoog kan ik zulke initiatieven alleen maar aanmoedigen! Langs de andere kant merk je dan weer dat sommige mensen ook veel ‘shit’ over zich heen krijgen, net omdat ze zich openstellen. ‘Aandachtszoekers’, ‘aanstellers’, ‘dit behoort tot de privésfeer’, het zijn commentaren die je dagelijks ziet verschijnen. Niet enkel door zij die zich anoniem achter een scherm verstoppen, maar ook door mensen die misschien in je eigen sociale netwerk zitten. Dan kan je alleen maar hopen dat de dappere mensen die hun kwetsbare kant laten zien sterk genoeg in hun schoenen staan of voldoende begeleid worden.
Een tip: reageer zelf zoals je wil dat anderen op jou zouden reageren!
In dit filmpje legt sociale media-expert Bailey Parnell uit waarom sociale media zo'n grote invloed heeft op onze mentale gezondheid.
Silke: De perfecte Instagram-plaatjes en het feit dat we vooral de mooie momenten van het leven te zien krijgen op sociale media, kan zeker een invloed hebben op het zelfvertrouwen! Zoals Julie en Marie zeggen, lijkt er wel een nieuwe trend te ontstaan van mensen die hier specifiek tegenin gaan. Waar ik me eigenlijk vooral zorgen om maak, is het ‘cyberpesten’.
Julie: Dat is inderdaad een groot probleem. Wanneer jongeren in het pre-internettijdperk gepest werden, was dit meestal enkel tijdens de schoolperiode. Thuis waren ze veilig voor de pesters. Nu loopt dit door via sociale media en vinden ze geen rust meer, waardoor de impact mogelijks nog groter is.
Silke: Ik maak me hier ook wel zorgen over. Gepest worden heeft grote gevolgen, zelfs wanneer je ouder wordt. Via sociale media wordt deze drempel inderdaad nog kleiner. Initiatieven om hier tegenin te gaan zijn dan ook heel zinvol!
Merken jullie een verkleining van het taboe rond je mentaal niet goed voelen?
Marie: Je hoort tegenwoordig wel vaker experts aan het woord. Denk bijvoorbeeld aan Dirk De Wachter en Peter Adriaenssens, die de hele coronacrisis vanuit een mentaal aspect belichten. Hierdoor wordt praten over mentale gezondheid veel meer genormaliseerd. Mensen zien steeds meer in hoe je lichamelijke gezondheid gepaard gaat met het mentale.
Silke: Ik merk ook wel een verschuiving in de media: er wordt op een meer respectvolle manier over mentale gezondheid gesproken en er komen ervaringsdeskundigen in beeld. Zelfs mijn ouders en grootouders merken dat het taboe kleiner wordt. Vroeger sprak men bijvoorbeeld over het ‘zothuis’ of was naar de psycholoog gaan iets wat mensen niet begrepen.
"We hebben nog een lange weg te gaan om een even lage drempel te ervaren voor de psycholoog als voor de huisarts."
Marie: Er zijn volgens mij een aantal groepen die er gemakkelijker over praten dan anderen. Vanuit mijn ervaring is het voor zorgverleners zelf soms moeilijker dan voor niet-zorgverleners. Bij artsen heerst er bijvoorbeeld vaak nog een taboe, wat erg jammer is. Momenteel is dat taboe in mijn ogen kleiner als het gaat over ‘een paar gesprekjes’ met de psycholoog, maar blijft het moeilijk om te praten over een lange therapeutische begeleiding of een psychiatrische opname.
Julie: Ik geloof erin dat er steeds meer sensibilisering komt door acties zoals Rode Neuzendag, bepaalde Panoreportages, enzovoort. Toch hebben we nog een lange weg te gaan om een even lage drempel te ervaren voor de psycholoog als voor de huisarts. Ik hoop dat we dit punt ooit gaan bereiken.
Allen: Er is nog veel werk aan de winkel, dus initiatieven zoals deze blog zijn heel krachtig. Helaas lezen mensen zoiets vaak pas wanneer ze zelf in aanraking zijn gekomen met mentale problemen. Het zou goed zijn als zo’n dingen ook preventief gelezen worden. Hoe meer we blijven proberen, hoe minder taboe het zal worden!
Ook jullie helpen mee om het taboe te verkleinen, waarvoor duizendmaal dank!
Naast deze gebundelde vragen waren jullie ook benieuwd naar tips rond piekeren en zelfvertrouwen. Hierover binnenkort meer, dus Stay tuned!
Afbeelding: My Sister's Keeper