Het vinden van de juiste therapie is geen gemakkelijke opgave. Er zijn veel verschillende vormen en niet iedere vorm is toepasbaar op elk probleem. Bovendien is de zoektocht naar goede hulp niet eenvoudig en beland je meestal pas na heel wat omwegen en wachttijden op de juiste plek. Met deze blog hopen we jou (weer) een duwtje in de goede richting te geven!
Uit eigen ervaring weet ik dat het vinden van passende hulp een echte rotklus is. De opties zijn oneindig en omdat iedereen verschillend is, bestaat er nou eenmaal niet zoiets als één therapie die de beste oplossing biedt voor één bepaald probleem. Waar de een de voorkeur zal geven aan een diepgaand gesprek, gaat de ander liever aan de slag met een klodder klei. We moeten onszelf dus niet de vraag stellen wat de beste therapie is, maar waar wijzelf precies nood aan hebben.
Om door al deze bomen het bos te kunnen zien, leggen we in deze blog een aantal therapievormen voor je uit. In onderstaand schema vind je een overzicht van de voornaamste therapieën van dit moment. Houd er echter rekening mee dat dit schema geen volledige opsomming is, want daarvoor is de lijst van mogelijkheden te lang en de lengte van mijn mensenleven te kort. Wat ik wel ga doen is een overzicht schetsen van de twee bekendste therapieën, namelijk: de cognitieve gedragstherapie (CGT) en de psychodynamische therapie (PDT) en een aantal therapieën die daar uit voortgevloeid zijn.
Daarnaast vroegen we jullie eerder deze week of er therapieën zijn waarover jullie meer zouden willen weten. Guess what? De suggesties bleven binnenstromen en vielen toevallig ook nog eens allemaal onder CGT en PDT. Opvallend was ook de vraag naar EMDR, maar omdat dit eerder een techniek dan een vorm van therapie is, hebben we besloten hier in een latere post nog op terug te komen. Al jullie tips gaven ons in ieder geval voldoende inspiratie om er iets van te maken.
Here we go!
I. Psychoanalytische en psychodynamische therapieën
De psychologie heeft de afgelopen eeuwen heel wat stromingen gekend, waarvan ongetwijfeld de bekendste de psychodynamische psychotherapie is. Deze stroming vormt als het ware de basis voor vele andere theorieën en kwam in de schijnwerper te staan toen Sigmund Freud aan het einde van de 19e eeuw de psychoanalyse ontwikkelde. In de psychoanalyse gaat men ervan uit dat ieder mens een onbewuste, onderbewuste en bewuste 'ik' heeft en dat ze allemaal bepalend zijn voor hoe iemand zich gedraagt.
Inmiddels zijn we alweer een dikke eeuw verder en staat Freud’s psychoanalyse beter bekend als de psychodynamische therapie. Het doel van deze therapie is om meer inzicht te krijgen in jezelf door op zoek te gaan naar je on(der)bewuste gevoelens en gedachten (bijvoorbeeld nare jeugdherinneringen). Het idee erachter is dat je hierdoor de achtergrond van je problemen beter leert kennen, waardoor je er na verloop van tijd mee om leert gaan of ze zelfs leert verwerken. Uiteindelijk zal het niet alleen leiden tot een verbreding van je zelfkennis, maar krijg je ook meer controle over je gedrag in je relaties met anderen.
Kenmerken
• Ervaringen uit het verleden (en de daarbij behorende (on)bewuste betekenissen die je daaraan geeft) staan centraal
• Je gaat opzoek naar terugkerende thema’s en patronen
• Focus op interpersoonlijke relaties
• De relaties die jij in je vroege ontwikkeling met anderen had zijn bepalend voor hoe jij je opstelt in je huidige relaties, je verwachtingen en je zelfbeeld
• Onderzoek naar wensen, dromen en fantasieën
Behandeling
Tijdens de behandeling ga je samen met je therapeut op zoek naar je on(der)bewuste innerlijke conflicten. Dit doe je door concrete situaties en interacties te bespreken. De therapeut zal zijn/haar best doen om jouw gevoelens en emoties omhoog te halen. Het kan dus goed zijn dat er tijdens dit proces pijnlijke herinneringen worden opgehaald. Technieken voor het verwerkingsproces van deze emoties kunnen soms ook bestaan uit onder andere hypnose of EMDR, maar je beslist zelf of je dit wel of niet wil doen. De duur en de frequentie van de therapie hangen af van het type probleem en zullen dus voor iedereen anders zijn.
Voor wie?
Omdat PDT de basis legt voor veel andere vormen van therapie, is de behandeling geschikt voor zeer uiteenlopende problematieken.
II. Mentalization-Based Treatment
Daar de psychodynamische benadering je gevoelens en emoties onderzoekt, verklaart en behandelt vanuit je onbewuste, werken andere therapieën vooral rond het begrijpen van je gedrag, gedachten, gevoelens en intenties. Wanneer dit jou meer aanspreekt, dan zou de mentalisatie gebaseerde therapie (MBT) een oplossing kunnen bieden. MBT leek in eerste instantie vooral een effectieve behandeling te zijn voor mensen met borderline, maar wierp in de afgelopen jaren ook zijn vruchten af bij mensen met andere persoonlijkheidsstoornissen. Het kan een gunstige behandeling zijn als je jouw greep op jezelf en jouw relaties met andere soms lijkt te verliezen.
Kenmerken
• Focus op het ‘mentaliserend vermogen': het vermogen om het eigen gedrag en dat van anderen te begrijpen vanuit het ‘achterliggende’
• De bewustwording van jouw handelen, gevoelens en gedrag staan centraal
• Behandelt stoornissen in relaties, zelfbeeld, emotiehantering en impulsiviteit
• Kan tot sterke afname leiden in zelfverwonding, suïcidepogingen en depressieve symptomen
• Verbetert sociaal en interpersoonlijk functioneren
Behandeling
De therapie wordt aangeboden in verschillende vormen en maten. Zowel groepstherapie als persoonlijke begeleiding vallen onder de mogelijkheden. In beide gevallen worden bepaalde behandeldoelen vastgesteld en wordt er om de paar maanden via een vragenlijst gekeken naar de vorderingen. De duur van de behandeling is hier ook van afhankelijk. Een alternatief voor deze behandeling is dialectische gedragstherapie (zie punt VI.).
Voor wie?
• Voor mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis
• Voor wie moeite heeft met het begrijpen van zijn/haar gevoelens en waarbij andere behandelingen niet werkten
• Mensen met onverklaarbare en extreme stemmingswisselingen
• Mensen die door de overweldigende intensiteit van hun emoties te impulsief of direct reageren op hun omgeving met negatieve uitwerkingen als gevolg
III. Systeemtherapie
Begin jaren 50 werd systeemtherapie in het leven geroepen, nadat psychoanalyse niet geschikt bleek te zijn voor de behandeling van groepen. De theorie van systeemtherapie luidt als volgt: iedereen is onderdeel van een groep mensen (het systeem) en je positie binnen dat systeem is bepalend voor je gedrag. De meest voorkomende systemen zijn die van je gezin of de relatie met je partner. Tijdens de behandeling ligt de nadruk dus op de relaties tussen mensen onderling, maar ook op de mogelijke omgevingsfactoren zoals school, werk, religie en cultuur.
Kenmerken
• Geschikt voor relatie en gezinstherapie
• Focus op hoe problemen onderling in stand worden gehouden
• Bewustwording van onderlinge reacties op elkaar en de daarbij behorende achterliggende gedachten en emoties
• Het doorbreken van ongewenste gedragspatronen
• Met als doel: relaties versterken
Behandeling In tegenstelling tot veel andere therapieën, volg je deze behandeling samen met leden uit jouw systeem. Dit kan je gezin zijn, je partner, of andere betrokkenen. Samen met de behandelaar ga je het gesprek aan over jouw plek in de groep ten opzichte van die van anderen en leer je hoe je jouw positie binnen het systeem kan verbeteren. Wil je nog een stapje verder gaan en ben je nieuwsgierig naar hoe jouw voorouders jouw systeem hebben beïnvloed? Dan zou je eventueel kunnen kijken naar contextuele therapie.
IV. Cognitieve gedragstherapie (CGT)
De combinatie van cognitieve therapie (het veranderen van jouw manier van denken en interpreteren) en de gedragstherapie (het veranderen van ongewenste gedragspatronen) resulteert tot de cognitieve gedragstherapie. Deze therapie heeft iets weg van psychodynamische psychotherapie, omdat er kort wordt stilgestaan bij jouw verleden, al gaat het bij CGT vooral om het heden en hoe je je huidige problemen het best kan aanpakken. Zo focust de behandeling zich op het verkrijgen van inzicht op je denkpatronen en hoe deze samenhangen met je gevoelens en gedrag. Samen met de therapeut ga je opzoek naar vastgeroeste denkpatronen en zal je d.m.v. denk-, doe- en gesprekstherapie deze patronen proberen te veranderen. Vanwege het snelle en succesvolle karakter is CGT een veelvoorkomende therapievorm op dit moment.
Kenmerken
• Gedachten, gevoelens en gedrag zijn met elkaar verbonden
• Focus op het veranderen van gedragspatronen die psychische en emotionele problemen in stand houden
• Doorbreken van vastgeroeste patronen
• Klacht- en probleemgericht
• Het aanleren van meer positieve gedachten als doel
Behandeling
In het begin zal de therapeut proberen om jouw problemen en de daarbij behorende gedragspatronen te identificeren. Hoewel deze tijdens de gesprekstherapie uitvoerig besproken zullen worden, zal de therapeut daarnaast ook vaardigheidstrainingen geven. Vergeleken met de psychodynamische therapie is dit dus een vrij actieve therapievorm. Sommige therapeuten zullen gebruik maken van vragenlijsten en opdrachten, anderen kiezen weer voor mindfulness trucjes en g-schema’s. Het is maar net wie je treft en wat jou ligt. Doordat deze combinatie van behandelingen zeer effectief is, zijn sommige cliënten al na enkele maanden ‘klaar’ met de therapie. De therapie is ook mogelijk in groepsverband.
Voor wie
De CGT is geschikt voor verschillende problemen. Denk bijvoorbeeld aan depressies, burn-outs, angststoornissen, dwangstoornissen, verlatingsangst en slaapproblemen. Daarnaast dient de therapie als tool voor mensen met ADHD en autisme of mensen die simpelweg verwikkeld zijn geraakt in een stroom van negatieve gedachten. Het kan zelfs helpen bij psychoses.
Psycholoog David van den Berg legt uit hoe CGT kan worden ingezet bij psychose:
V. Acceptatie en commitment therapie (ACT)
ACT zou je een zusje van de CGT kunnen noemen. Eigenlijk verklapt de naam het al: in deze theorie draait het om acceptatie. Acceptatie van je gedachten, je gevoelens en je emoties. Tijdens de therapie leer je hoe je je kan neerleggen bij alle negatieve stromen in je hoofd en creëer je indirect ruimte voor de dingen die voor jou belangrijk zijn. Kort gezegd probeer je de ervaringen waar je geen directe invloed over hebt (zoals emoties en gedachten) los te laten en probeer je je focus te verleggen op de zaken die je zelf in de hand hebt (zoals je eigen gedrag) .
Kenmerken
• Je verkent je waarden en leert hier opnieuw in te investeren
• Acceptatie in plaats van verandering
• Defusie: je neemt op gezonde manier afstand van negatieve gedachten
• Bevat elementen van mindfulness
• Het aanleren van positievere gedachten is het uitgangspunt
De behandeling Net zoals de meeste therapieën kan ACT zowel individueel als in groepsverband worden gevolgd. In ACT staan praktijkgerichte oefeningen centraal. Er komt dus een groot scala aan opdrachten voorbij die je niet alleen moet doorlezen, maar ook echt moet proberen toe te passen in het dagelijkse leven. Benieuwd naar deze oefeningen? Klik dan hier om ze zelf uit te proberen!
Voor wie?
De behandeling helpt bij angst, depressie of psychoses. Bovendien kan ACT ook een handige tool zijn voor mensen die soms het gevoel hebben dat hun gedachten de overhand nemen.
VI. Dialectische Gedragstherapie (DGT)
Eerder sprak ik over hoe MBT een oplossing kan bieden voor mensen met diepgewortelde persoonlijkheidsstoornissen. Maar ondanks het wetenschappelijk bewezen succes van deze behandeling, moeten we niet vergeten dat ook hier weer varianten op bestaan. De dialectische gedragstherapie is een goed voorbeeld en werd aan het begin van de jaren 90 speciaal ontwikkeld voor chronisch suïcidale borderlinepatiënten. Net als bij de ACT ligt bij deze behandeling de focus op het heden en iets minder op het verleden. Hoewel er bij DGT ook wordt stilgestaan bij de achterliggende gedachten en patronen, zal het grootste deel van de tijd worden geïnvesteerd in het aanleren van nieuwe vaardigheden waarmee je een constructief leven leert op te bouwen. Bovendien ga je samen met de therapeut opzoek naar je sterke kanten en hoe je deze het best kunt benutten.
Kenmerken
• Praktijkgericht
• Bevat elementen van cognitieve gedragstherapie, psychotherapie en mindfulness
• Focus op emotieregulatie
• Helpt het tegengaan van zelfverwonding (zelfbeschadigend gedrag)
• Alternatief op MBT
De behandeling Samen met je therapeut kijk je naar jouw manier van denken in situaties waarin emoties de overhand krijgen. Zodra de ‘triggers’ zijn vastgesteld leer je stapsgewijs om op een andere manier met deze emoties om te gaan. De individuele therapie wordt vaak afgewisseld met groepsbijeenkomsten, telefonische coaching en speciale vaardigheidstrainingen. De behandeling duurt gemiddeld 1 jaar.
Voor wie?
• Voor mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis
• Wanneer je moeite hebt om in een vroeg stadium de emoties van je omgeving te herkennen en hierdoor moeite hebt om je eigen gedrag hierop af te stemmen
• Mensen met onverklaarbare en extreme stemmingswisselingen
• Wanneer je snel overprikkeld raakt en intense spanningen ervaart
Een korte uitleg over DGT door dr. Wies van den Bosch:
VII. Schematherapie
Zoals je waarschijnlijk hebt gemerkt, zijn de meeste therapieën nauw verbonden met psychotherapie. Maar gelukkig bestaan er nog zat andere behandelingen waarbij je een soort cocktail van therapievormen krijgt aangereikt. Schematherapie doet het, wat diversiteit betreft, goed en integreert onder andere de gehechtheidstheorie, gestalt-modellen, CGT, constructivisme, en psychodynamische methoden.
Schematherapie kan bijvoorbeeld een oplossing zijn voor mensen die niet goed reageren op de klassieke therapeutische modellen. Wat ik in het begin al zei: elke persoon is anders en niet elke behandeling is geschikt voor iedereen. Bij schematherapie draait het om je oude ingewikkelde gedragspatronen (schema’s) om te zetten in gewenst gedrag. Als je bijvoorbeeld in je jeugd geconfronteerd bent geweest met moeilijke situaties, dan kan dit op latere leeftijd een ongewenste uitwerking hebben op je gedrag. Wanneer deze uitwerkingen met regelmaat terugkeren dan kan schematherapie een interessante behandeling zijn.
Kenmerken
• Het doorgronden en doorbreken van zelf aangeleerde oude schema’s
• Er wordt een brug geslagen tussen het heden en het verleden
• Behandelbare schema’s zijn o.a.: emotionele verwaarlozing, afhankelijkheid, minderwaardigheid, schaamte, zelfopoffering, loyaliteit, vergroot verantwoordelijkheidsgevoel, of overmatig aanpassen aan anderen
De behandeling
De sessies bestaan uit verschillende fases: van ontdekken waar jouw schema vandaan komt tot hoe je de schema’s in jouw dagelijkse leven het beste kan aanpakken. Schematherapie duurt gemiddeld gezien langer dan andere therapievormen.
Voor wie? Schematherapie kan goed aanslaan bij mensen die te maken hebben met depressies, eetstoornissen, angststoornissen, paniekaanvallen of relatieproblemen. De behandeling is met name geschikt voor mensen die moeite hebben met het verwerken van gevoelige of emotionele informatie. In sommige gevallen zal CGT een sneller alternatief zijn, hoewel deze therapie wel een bepaalde flexibiliteit in denken en gedrag vereist.
Psychotherapeut Susan Vinken over schematherapie:
Conclusie
We kunnen boeken vol schrijven over de vele vormen van therapie die er zijn, maar voor nu zal je ongetwijfeld weer even verder kunnen.
Heb je vragen? Of zijn er dingen onduidelijk? Stuur ons een berichtje en dan kijken we samen veder. Voor wat extra motivatie kan je terecht op onze Instagrampagina ;) Meer informatie over de verschillende therapieën is te vinden op deze websites:
Take care!
